7-8. ปฐมเอชาสุตฺตาทิวณฺณนา

[90-91] สตฺตเม เอชาติ ตณฺหาฯ สา หิ จลนฏฺเฐน เอชาติ วุจฺจติฯ สาว อาพาธนฏฺเฐน โรโค, อนฺโต ทุสฺสนฏฺเฐน คณฺโฑ, นิกนฺตนฏฺเฐน สลฺลํฯ ตสฺมาติ ยสฺมา เอชา โรโค เจว คณฺโฑ จ สลฺลญฺจ, ตสฺมาฯ จกฺขุํ น มญฺเญยฺยาติอาทิ วุตฺตนยเมว, อิธาปิ สพฺพํ เหฏฺฐา คหิตเมว สํกฑฺฒิตฺวา ทสฺสิตํฯ อฏฺฐมํ วุตฺตนยเมวฯ

9-10. ปฐมทฺวยสุตฺตาทิวณฺณนา

[92-93] นวเม ทฺวยนฺติ ทฺเว ทฺเว โกฏฺฐาเสฯ ทสเม อิตฺเถตํ ทฺวยนฺติ เอวเมตํ ทฺวยํฯ จลญฺเจว พฺยถญฺจาติ อตฺตโน สภาเวน อสณฺฐหนโต จลติ เจว พฺยถติ จฯ โยปิ เหตุ โยปิ ปจฺจโยติ จกฺขุวิญฺญาณสฺส วตฺถารมฺมณํ เหตุ เจว ปจฺจโย จฯ กุโต นิจฺจํ ภวิสฺสตีติ เกน การเณน นิจฺจํ ภวิสฺสติฯ ยถา ปน ทาสสฺส ทาสิยา กุจฺฉิสฺมิํ ชาโต ปุตฺโต ปโรว ทาโส โหติ, เอวํ อนิจฺจเมว โหตีติ อตฺโถฯ สงฺคตีติ สหคติฯ สนฺนิปาโตติ เอกโต สนฺนิปตนํฯ สมวาโยติ เอกโต สมาคโมฯ อยํ วุจฺจติ จกฺขุสมฺผสฺโสติ อิมินา สงฺคติสนฺนิปาตสมวายสงฺขาเตน ปจฺจเยน อุปฺปนฺนตฺตา ปจฺจยนาเมเนว สงฺคติ สนฺนิปาโต สมวาโยติ อยํ วุจฺจติ จกฺขุสมฺผสฺโสฯ

โสปิ เหตูติ ผสฺสสฺส วตฺถุ อารมฺมณํ สหชาตา ตโย ขนฺธาติ อยํ เหตุฯ ผุฏฺโฐติ อุปโยคตฺเถ ปจฺจตฺตํ, ผสฺเสน ผุฏฺฐเมว โคจรํ เวทนา เวเทติ, เจตนา เจเตติ, สญฺญา สญฺชานาตีติ อตฺโถฯ ผุฏฺโฐติ วา ผสฺสสมงฺคีปุคฺคโล , ผสฺเสน ผุฏฺฐารมฺมณเมว เวทนาทีหิ เวเทติ เจเตติ สญฺชานาตีติปิ วุตฺตํ โหติฯ อิติ อิมสฺมิํ สุตฺเต สมติํสกฺขนฺธา กถิตา โหนฺติฯ กถํ? จกฺขุทฺวาเร ตาว วตฺถุ เจว อารมฺมณญฺจ รูปกฺขนฺโธ, ผุฏฺโฐ เวเทตีติ เวทนากฺขนฺโธ, เจเตตีติ สงฺขารกฺขนฺโธ, สญฺชานาตีติ สญฺญากฺขนฺโธ, วิชานาตีติ วิญฺญาณกฺขนฺโธติฯ เสสทฺวาเรสุปิ เอเสว นโยฯ มโนทฺวาเรปิ หิ วตฺถุรูปํ เอกนฺตโต รูปกฺขนฺโธ, รูเป ปน อารมฺมเณ สติ อารมฺมณมฺปิ รูปกฺขนฺโธติ ฉ ปญฺจกาติํส โหนฺติฯ

สงฺเขเปน ปเนเต ฉสุปิ ทฺวาเรสุ ปญฺเจว ขนฺธาติ สปจฺจเย ปญฺจกฺขนฺเธ อนิจฺจาติ วิตฺถาเรตฺวา วุจฺจมาเน พุชฺฌนกานํ อชฺฌาสเยน อิทํ สุตฺตํ เทสิตนฺติฯ

ฉนฺนวคฺโค นวโมฯ

10. สฬวคฺโค

1. อทนฺตอคุตฺตวณฺณนา

[94] สฬวคฺคสฺส ปฐเม อทนฺตาติ อทมิตาฯ อคุตฺตาติ อโคปิตาฯ อรกฺขิตาติ น รกฺขิตาฯ อสํวุตาติ อปิหิตาฯ ทุกฺขาธิวาหา โหนฺตีติ เนรยิกาทิเภทํ อธิกทุกฺขํ อาวหนกา โหนฺติฯ สุขาธิวาหา โหนฺตีติ ฌานมคฺคผลปเภทํ อธิกสุขํ อาวหนกา โหนฺติฯ อธิวหาติปิ ปาโฐ, เอเสวตฺโถฯ

สเฬวาติ ฉ เอวฯ อสํวุโต ยตฺถ ทุกฺขํ นิคจฺฉตีติ เยสุ อายตเนสุ สํวรวิรหิโต ทุกฺขํ ปาปุณาติฯ เตสญฺจ เย สํวรณํ อเวทิสุนฺติ เย เตสํ อายตนานํ สํวรํ วินฺทิํสุ ปฏิลภิํสุฯ วิหรนฺตานวสฺสุตาติ วิหรนฺติ อนวสฺสุตา อตินฺตาฯ

อสาทิตญฺจ สาทุนฺติ อสฺสาทวนฺตญฺจ มธุรญฺจฯ ผสฺสทฺวยํ สุขทุกฺเข อุเปกฺเขติ สุขผสฺสญฺจ ทุกฺขผสฺสญฺจาติ อิทํ ผสฺสทฺวยํ อุเปกฺเข, อุเปกฺขาเมเวตฺถ อุปฺปาเทยฺยาติ อตฺโถฯ ผสฺสทฺวยํ สุขทุกฺขํ อุเปกฺโขติ วา ปาโฐ, ผสฺสเหตุกํ สุขทุกฺขํ อุเปกฺโข, สุเข อนุโรธํ ทุกฺเข จ วิโรธํ อนุปฺปาเทนฺโต อุเปกฺขโก ภเวยฺยาติปิ อตฺโถฯ อนานุรุทฺโธ อวิรุทฺโธ เกนจีติ เกนจิ สทฺธิํ เนว อนุรุทฺโธ น วิรุทฺโธ ภเวยฺยฯ

ปปญฺจสญฺญาติ กิเลสสญฺญาย ปปญฺจสญฺญา นาม หุตฺวาฯ อิตรีตรา นราติ ลามกสตฺตา ปปญฺจยนฺตา อุปยนฺตีติ ปปญฺจยมานา วฏฺฏํ อุปคจฺฉนฺติฯ สญฺญิโนติ สสญฺญา สตฺตาฯ มโนมยํ เคหสิตญฺจ สพฺพนฺติ สพฺพเมว ปญฺจกามคุณเคหนิสฺสิตํ มโนมยํ วิตกฺกํฯ ปนุชฺชาติ ปนุทิตฺวา นีหริตฺวาฯ เนกฺขมฺมสิตํ อิรียตีติ ทพฺพชาติโก ภิกฺขุ เนกฺขมฺมสิตํ อิริเยน อิรียติฯ